W życiu często stajemy przed wyborami, które testują nasze wartości i przekonania. Kiedy podejmowane przez nas działania nie są zgodne z tym, w co wierzymy, może to prowadzić do głębokiego konfliktu wewnętrznego i potencjalnego kryzysu osobistego. W niniejszym artykule przyjrzymy się temu, jak zderzenie wartości może prowadzić do załamania, a także jak radzić sobie z tym trudnym doświadczeniem.
Wartości są fundamentem tożsamości i wpływają na nasze codzienne życie. Określają cele, kształtują relacje i determinują sposób postrzegania świata. Kiedy nasze postępowanie jest zgodne z naszymi przekonaniami, doświadczamy harmonii i satysfakcji. Jednak w sytuacjach konfliktowych zaczynamy odczuwać rozdarcie i niepokój.
Konflikt wartości – przyczyny i symptomy
Konflikt wartości pojawia się w chwilach, gdy napotykamy trudność w pogodzeniu ze sobą co najmniej dwóch fundamentalnych wartości. Taka sytuacja ma miejsce, gdy stoimy przed decyzją, która koliduje z naszymi głęboko zakorzenionymi przekonaniami, albo gdy musimy zrównoważyć różne sfery życia, które uważamy za istotne, lecz wzajemnie się wykluczają. Ktoś może znaleźć się w sytuacji, gdzie musi wybrać między rozwijaniem kariery a spędzaniem czasu z rodziną. Chociaż sukces zawodowy i finansowa stabilność mogą być dla niego ważne, równocześnie może pragnąć bardziej harmonijnych relacji rodzinnych. Stąd prosta droga do wewnętrznych dylematów.
Objawy konfliktu wartości mogą być różnorodne i obejmować:
- uczucie rozdarcia i niepokoju,
- niepewność co do podjętych decyzji,
- spadek motywacji i zaangażowania,
- poczucie winy i wątpliwości,
- problemy z koncentracją i efektywnością,
- zmiany nastroju, takie jak smutek czy irytacja,
- problemy ze snem, np. bezsenność lub koszmary,
- fizyczne objawy: bóle głowy, napięcie mięśni czy problemy trawienne.
Konsekwencje konfliktu wartości
Kryzys osobisty wywołany konfliktem wartości może mieć poważne skutki dla naszego zdrowia psychicznego, emocjonalnego i społecznego. Może on prowadzić do utraty poczucia sensu i celu życia, co z kolei może wywołać uczucie pustki i braku znaczenia. Skutki kryzysu osobistego mogą obejmować:
- zwiększone ryzyko depresji i lęku,
- problemy związane z relacjami międzyludzkimi,
- spadek motywacji i zaangażowania w życiu,
- pogorszenie stanu zdrowia psychicznego i fizycznego,
- trudności w podejmowaniu decyzji i planowaniu przyszłości,
- utratę poczucia własnej wartości i pewności siebie.
Co można z tym zrobić?
Przezwyciężenie takiego konfliktu i unikanie kryzysu osobistego wymaga zrozumienia własnych wartości, świadomości swoich potrzeb i umiejętności podejmowania świadomych wyborów. Oto kilka sposobów radzenia sobie z tym trudnym doświadczeniem:
Zidentyfikuj swoje wartości: zrozumienie swoich głęboko zakorzenionych wartości jest kluczowe dla radzenia sobie z konfliktem wartości. Przeanalizuj, co naprawdę jest dla Ciebie ważne i dlaczego. Poświęć na to więcej czasu niż jeden wieczór! Zdecydowanie więcej!
Większość ludzi nigdy nie przeanalizuje głębiej swoich wartości. Masz okazję znaleźć się w pozytywnie wyróżniającej się mniejszości.
Jak przyjrzeć się swoim wartościom? Wykorzystaj metodę Stevena Reissa, którą zamieściłam poniżej (w uproszczeniu).
Weź kartkę i wypisz następujące motywatory:
-
- niezależność (samodzielność, wolność podejmowania decyzji),
- ciekawość (jako potrzeba zdobywania wiedzy, nowych doświadczeń),
- akceptacja siebie w swoich oczach (tutaj osoby z wysoką samooceną i poczuciem wartości mają niskie wyniki – akceptują siebie, są pewne siebie, asertywne, więc nie szukają tego usilnie),
- porządek (perfekcjonizm, stabilność, potrzeba schematów i organizacji życia oraz jasnych reguł),
- gromadzenie (oszczędność, dobra materialne),
- honor (moralność, siła charakteru, respektowanie norm),
- idealizm (działania prospołeczne, charytatywne, sprawiedliwość),
- kontakty społeczne (przyjaźń, przebywanie z innymi, akceptacja ze strony innych),
- rodzina (bycie rodzicem/mężem/żoną, prowadzenie domu) – zwróć uwagę, czy pełnienie tej roli sprawia Ci satysfakcję i jest dla Ciebie ważne, czy po prostu spełniasz normy społeczne (potrzeba =/= obowiązek),
- status (bogactwo, zainteresowanie i szacunek ze strony innych, pozycja społeczna – w tym kupowanie dóbr materialnych na pokaz),
- rewanż (zwycięstwo, chęć odegrania się na innych),
- atrakcyjność seksualna,
- jedzenie (na ile przywiązujesz wagę do pożywienia; nie chodzi koniecznie o objadanie się, wysokie wyniki mają również osoby na diecie),
- aktywność fizyczna (sprawność, zdrowie, adrenalina),
- spokój (poczucie bezpieczeństwa, unikanie stresu, pragnienie relaksu).
Czym są motywatory?
Motywatory są tym, co napędza nas do tego, by pewne rzeczy robić, a od innych odstąpić. To siła pozwalająca na realizację wartości. Wartość, którą kierujemy się w naszym życiu może wynikać z działania konkretnego motywatora lub być rezultatem działania różnych motywatorów. Dodatkowo, jeden motywator może pociągać inne do góry. Motywatory mówią o tym, do czego dążymy, czego w danej chwili w życiu szukamy, na co poświęcamy swój czas i energię. Oznacza to, że można nie mieć rodziny, ale mieć wysoki poziom tego motywatora, bo bardzo chcemy ją mieć.
Każdemu z wypisanych motywatorów przypisz odpowiednią liczbę według skali 1-5. Możesz przypisać tę samą liczbę kilku wartościom. Te z najwyższą punktacją są w danej chwili dla Ciebie najważniejsze. Wybierz trzy. Pamiętaj, że to jest wynik na dany moment w życiu.
Zastanów się, czy dany motywator nie jest wynikiem JA POWINNOŚCIOWEGO. Chodzi o dostrzeganie różnicy między potrzebą a powinnością narzuconą przez przekonania i oczekiwania społeczne. Czy to jest naprawdę Twoje?
Poszukaj źródła konfliktu: spróbuj zidentyfikować, co dokładnie powoduje konflikt wartości w Twoim życiu. Czy to decyzje, które podejmujesz, czy sytuacje, w których się znajdujesz? A może przekonania wyniesione z dzieciństwa? Zrozumienie źródła konfliktu może pomóc Ci znaleźć sposoby jego rozwiązania.
Wypracuj kompromis: czasami konflikt wartości można rozwiązać poprzez znalezienie kompromisu między sprzecznymi wartościami. Zastanów się, czy istnieje sposób, aby zaspokoić obie wartości w równym stopniu lub znaleźć złoty środek.
Podążaj za swoim sercem: głęboko zakorzenione wartości są często naszym wewnętrznym kompasem, który pomaga nam określić właściwą drogę w życiu. Podążaj za swoim sercem i słuchaj tego, co mówi Ci Twoja intuicja.
Znajdź wsparcie: nie bój się prosić o pomoc i wsparcie w radzeniu sobie z konfliktem wartości. Może to być coach lub bliski przyjaciel, który pomoże Ci spojrzeć na sytuację z nowej perspektywy i znaleźć rozwiązanie.
Na zakończenie
Konflikt wartości to naturalna część ludzkiego doświadczenia, ale może prowadzić do poważnych konsekwencji, jeśli nie zostanie właściwie rozwiązany. Radzenie sobie z takim zadaniem wymaga świadomości, samorefleksji i umiejętności podejmowania świadomych wyborów. Pamiętaj, że życie jest pełne wyzwań i trudności, ale również możliwości rozwoju i wzrostu. Dbaj o swoje wartości, słuchaj swojego serca i kieruj się nimi w podejmowaniu decyzji. Tylko wtedy będziesz mógł osiągnąć prawdziwą harmonię i spełnienie.
